فضای سبز

تعریف فضای سبز

هر محیط گیاهی یا آبی در یک منطقه شهری یا مجاور آن را فضای سبز می‌گویند. فضاهای سبز شامل گياهان، ويژگی‌های آب و ساير انواع محيط‌های طبيعی است. بیشتر فضاهای باز شهری همان فضاهای سبز هستند، اما گاهی اوقات انواع دیگری از فضاهای باز را نیز شامل می‌شوند.

مزایای فضای سبز

فضاهای سبز به دلیل اهداف زیر ساخته می‌شوند:

تنوع زیستی بیشتر

گسترش فضاهای سبز به ایجاد لایه جدیدی از تنوع زیستی شهری کمک می‌کند. وجود این لایه جدید با گیاهانی که زیستگاه و غذایی برای گونه‌ها ایجاد می‌کنند، تأثیر مستقیمی بر تولید محیط‌های طبیعی بکر و متنوع دارد که برای بهبود کیفیت زندگی و رفاه در شهرهای امروزی ضروری است.

کاهش آلودگی هوا

یکی از رایج‌ترین مشکلات شهرهای ما افزایش دوره‌های آلودگی است. گیاهانی که در محیط‌های شهری قرار دارند به عنوان فیلتر برای مضرترین آلاینده‌های هوا عمل می‌کنند. به عنوان مثال، یک مترمربع فضای سبز می‌تواند تا 200 گرم در سال ذرات کوچک آلوده را که برای سلامتی مضر هستند را از بین ببرد.

بهبود کیفیت زندگی

فضای سبز در محیط شهری ارتباط ما با طبیعت را تقویت می‌کند و در نتیجه می‌تواند جامعه را به سمت رفاه بهتر انسان سوق دهد. مطالعات متعدد اثرات مفید محیط‌های سبز بر روی افراد مانند کاهش استرس، کاهش بیماری‌های تنفسی، قلبی عروقی و بهبود تمرکز را نشان می‌دهد. به همین ترتیب، استفاده از فضاهای سبز در تمام مناطق شهری ابزاری قدرتمند برای افزایش کیفیت زندگی است.

بهبود در مدیریت آب شهر

آب باران را می‌توان در شهرها حفظ کرد و رطوبت را افزایش داد. فضاهای سبز می‌توانند آب باران را جذب کنند و رواناب را کاهش دهند که به خودی خود باعث جلوگیری از فروپاشی سیستم‌های فاضلاب شهری شوند.

کاهش اثرات گرم شدن کره زمین

افزایش دما، افزایش باران‌های شدید، امواج گرما و گسترش بیماری از پیامدهای گرم شدن کره زمین در شهرها است. ایجاد یک اکوسیستم سبز شهری جدید این عواقب را که مستقیماً بر سلامتی و رفاه شهروندان کاهش می‌دهد.

بهبود عایق حرارتی ساختمان‌ها

ساخت فضای سبز در محیط‌های شهری، باعث عایق‌بندی هوا می‌شود که منجر به سرد شدن هوا در ماه تابستان و گرم شدن در ماه‌های سردتر سال می‌شود. مصرف انرژی را می‌توان تا 25 درصد در تابستان و تا 10 درصد در زمستان کاهش داد.

راحتی اقلیمی و صوتی بیشتر

یکی از شرایط متداول در مناطق شهری، جزیره گرمایی است. این پدیده حرارتی باعث افزایش دما در مناطقی می‌شود که ساختمان‌های زیادی دارند و شهر مملو از اتومبیل‌ها، چراغ‌ها، آسفالت و سیمان است. وجود فضاهای سبز در برنامه‌ریزی شهری به جلوگیری از این پدیده کمک می‌کند و دمای شهر را به طور متوسط یک درجه کاهش می‌دهد.

اثرات روحی و روانی فضای سبز بر کیفیت زندگی شهری

فطرت انسان به گونه‌ای آفریده شده است که توانایی‌های بسیارس دارد و این توانایی‌ها بدون ارتباط با زیبایی‌های طبیعی که در زندگی شهری که همان فضاهای سبز می‌باشند به افسردگی و خمودی می‌گراید و بالطبع در پرتو بهره‌مندی از فضای سبز خلاقیت‌های انسان شکوفه می‌گردد و انسان راه تکامل را در زندگی خود می‌پیماید. اگرچه بیشضتر شهروندان مقیم شهر از مزایا و تأثیرات غیرمستقیم فضاهای سبز بر زندگی خود آگاه نیستند اما این تأثیر و کنش متقابل میان برخورداری از فضای سبز و عدم برخورداری از آن بر زندگی آن‌ها توسط پژوهش‌های گوناگونی به اثبات رسیده می‌باشد. به عنوان مثال در میان نوشته‌های علما و احادیث و قرآن کریم نیز به این موضوع اشاره شده است از مجموعه آیات و احادیث چنین به دست می‌آید که:

1. نگاه به فضای سبز غم‌های انسان را می‌زداید. به او آرامش بخشیده و او را شاد و خوشحال می‌کند.
2. بهره‌مندی از فضای سبز حالت یاس و نومیدی را از انسان دور کرده و شور و امیدی در او ایجاد و یا تقویت می‌کند.
3. فضای سبز تأثیری قابل توجه در درمان بیماری‌های روحی و روانی دارد به طوری که این مشکلات با نگاه کردن به فضا و مناظر سرسبز و قدم زدن و نفس کشیدن در فضای سبز از میان می‌رود.
4. ارتباط با فضای سبز موجب نشاط و موجد انگیزه برای حرکت به سوی تعالی و تکامل است.

واژه فضای سبز و انواع آن

واژه فضای سبز کمتر از نیم قرن است که در فرهنگ ادبیات شهرسازی جهان مکان خاصی یافته است.

عبارت فضای سبز، معانی و مفاهیم متعدد و وسیعی را در بر می گیرد که در اینجا فقط شمه ای از آن مورد بحث قرار می گیرد.

انواع فضای باز :

الف- فضای باز عمومی

ب- فضای باز نیمه عمومی

ج- فضای باز خصوصی

این شکل از فضای باز دارای عملکردی خاص بوده و در محدوده‌های گوناگونی مطرح می‌شود. شیوه استفاده از این فضا در اختیار بخش خاص و یا افراد مشخص قرار دارد. همچنین ماهیت و نحوه تملک این فضا از نظر حقوقی نیز می تواند گویای این حقیقت باشد. حیاط منازل مسکونی، محوطه‌های مجتمع‌های مسکونی و باغهای خصوصی از جمله این گونه فضاها هستند.